Sáng kiến kinh nghiệm Cách tổ chức cho học sinh thực hành vận dụng kiến thức Địa lí 6 bằng thực nghiệm tại địa phương

 “Cách tổ chức cho học sinh thực hành vận dụng kiến thức địa lí 6 bằng thực nghiệm tại địa phương”
 MỤC LỤC
PHẦN THỨ NHẤT : MỞ ĐẦU ...............................................................................2
 I. Đặt vấn đề :.........................................................................................................2
 II. Mục đích nghiên cứu :.......................................................................................3
PHẦN THỨ HAI : GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.............................................................3
 I. Cơ sở lí luận của vấn đề:.....................................................................................3
 II. Thực trạng vấn đề:.............................................................................................4
 III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề: .............................................5
 1. Một số nội dung cơ bản...................................................................................5
 2. Cách tổ chức các hoạt động: ...........................................................................7
 IV. Tính mới của giải pháp: .................................................................................13
 V. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm: .............................................................14
PHẦN THỨ 3: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ .............................................................14
 I. Kết luận: ...........................................................................................................14
 II. Kiến nghị:........................................................................................................15
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................17
Phạm Thị Kim Yến Trang 1 “Cách tổ chức cho học sinh thực hành vận dụng kiến thức địa lí 6 bằng thực nghiệm tại địa phương”
là lí do tôi chọn đề tài “Cách tổ chức cho học sinh thực hành vận dụng kiến thức 
địa lí 6 bằng thực nghiệm tại địa phương”
II. Mục đích nghiên cứu :
 - Khái quát lại một số nội dung cơ bản trong chương trình địa lí lớp 6. Hướng 
dẫn học sinh thực hành trải nghiệm vận dụng lí thuyết vào giải quyết các vấn đề 
ngoài thực tiễn. Thực hiện tốt nguyên tắc “Học đi đôi với hành”
 - Làm rõ hơn, lí giải bằng thực tiễn một số khái niệm trừu tượng mà học sinh 
được học trong suốt chương trình địa lí lớp 6.
 - Rèn luyện cho học sinh phương thức hoạt động nhóm có hiệu quả, tăng 
cường khả năng quan sát, nhận biết và giải quyết vấn đề.
 - Thực hiện tốt nhất mục tiêu lồng ghép giáo dục địa phương trong đổi mới 
phương pháp dạy học.
 - Rèn luyện các kĩ năng sống, kĩ năng quan sát, phân tích, liên hệ thực tế.
 - Hình thành năng lực tư duy logic, xử lí thông tin, ứng dụng để giải quyết 
vấn đề, dự đoán một số hiện tượng...
 - Cải thiện mối quan hệ giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với học 
sinh, làm phong phú thêm nội dung, phương pháp học tập.
PHẦN THỨ HAI : GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sở lí luận của vấn đề:
 Thực hành vận dụng hay phương pháp khảo sát điều tra là một phương pháp 
đặc thù của việc dạy học địa lí vì đối tượng nghiên cứu của địa lí là các thể tổng 
hợp tự nhiên hoặc kinh tế- xã hội theo lãnh thổ. Muốn học sinh hiểu được các thành 
phần và các mối quan hệ của các thành phần đó thì giáo viên phải hướng dẫn các 
em nghiên cứu trên một lãnh thổ cụ thể - địa phương nơi các em đang sinh sống và 
học tập. Phương pháp này nhằm khảo sát điều tra các thành phần của môi trường tự 
nhiên, môi trường kinh tế xã hội ở địa phương. Vì vậy, giáo viên cần đề ra những 
nội dung cần khảo sát, đồng thời là người tổ chức, hướng dẫn, gợi ý học sinh thực 
hiện.
 Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện về 
giáo dục và đào tạo nêu rõ: tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo 
hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, 
kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy 
móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người 
Phạm Thị Kim Yến Trang 3 “Cách tổ chức cho học sinh thực hành vận dụng kiến thức địa lí 6 bằng thực nghiệm tại địa phương”
 thực địa tiết phương phương
Thời Biết về Biết Biết về Biết Biết về Biết Biết về Biết Biết về Biết 
điểm lí thực lí thực lí thực lí thực lí thực 
 thuyết hiện thuyết hiện thuyết hiện thuyết hiện thuyết hiện
Số 120 30 155 25 163 32 187 35 145 35
lượng
Tỉ ệ % 57,1 14,2 73,8 11,9 77,6 15,2 89,0 16,7 69,0 29,7
Nhận Số lượng học sinh nắm được kiến thức về mặt lí thuyết tương đối cao, đặc 
xét biệt là ở các lớp chọn, tuy nhiên số lượng học sinh biết vận dụng vào thực 
 tế còn rất thấp
Khi học tập trên lớp, các em chưa hình dung ra được mối quan hệ nhân quả của các 
yếu tố tự nhiên như: đất, nước, khí hậu... trong phát triển kinh tế- xã hội tại địa 
phương... Do đó cần có giải pháp mang tính thiết thực hơn.
 Để thực hiện được những điều trên, cần đảm bảo những yêu cầu sau:
 - Xác định rõ mục tiêu, nội dung cần học sinh thực hiện.
 - Đảm bảo chương trình, nội dung dạy học trên lớp.
 - Giáo viên có sự chuẩn bị kĩ lưỡng về: các dụng cụ thực hành, cách thức 
 tiến hành, các biểu mẫu báo cáo...
 - Học sinh cần ôn lại các khái niệm, cách thức tiến hành trên lí thuyết để 
 làm minh chứng.
III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề: 
 Nội dung chương trình địa lí lớp 6 có thể chia thành 2 phần lớn là chương về 
Trái Đất- Các vận động của Trái Đất và chương về các thành phần tự nhiên của 
Trái Đất. Vì chương trình không có tiết dành cho thực nghiệm ngoài trời nên giáo 
viên có thể tổ chức cho học sinh hoạt động ngoại khóa kết hợp trải nghiệm sáng 
tạo. 
1. Một số nội dung cơ bản 
 -Đo tính khoảng cách trên thực địa – xác định khoảng cách trên bản đồ nếu 
biết tỉ lệ bản đồ.
 - Các cách xác định phương hướng khi có la bàn, khi không có la bàn.
 - Đặc điểm địa hình tại địa phương.
 - Cách sử dụng nhiệt kế- đo nhiệt độ không khí tại địa phương.
Phạm Thị Kim Yến Trang 5 “Cách tổ chức cho học sinh thực hành vận dụng kiến thức địa lí 6 bằng thực nghiệm tại địa phương”
2. Cách đo tính khoảng 
cách chiều ngang, dọc dãy 
phòng học trên bản đồ nếu 
tỉ lệ bản đồ là 1/10000
3. Đặc điểm địa hình
4. Biểu hiện của các yếu tố 
thời tiết tại thời điểm thực 
nghiệm: nhiệt độ, gió, 
mây, mưa.
5. Đặc điểm thổ nhưỡng
6. Đặc điểm sinh vật 
7. Đánh giá tổng quát về tự 
nhiên tại địa phương: 
những thuận lợi, khó khăn 
đối với phát triển kinh tế- 
xã hội:
2. Cách tổ chức các hoạt động:
 2.1. Đo tính khoảng cách trên thực địa – xác định khoảng cách trên bản đồ nếu 
biết tỉ lệ bản đồ:
 - Chuẩn bị : Thước dây dài. 
 - Thực hiện : Học sinh có thể đo đạc 2 hay nhiều vị trí trong khuôn viên nhà 
trường, dựa vào tỉ lệ bản đồ mà giáo viên yêu cầu để tính ra khoảng cách các địa 
điểm đó trên bản đồ. Ghi chép lại kết quả đo được. 
Phạm Thị Kim Yến Trang 7 “Cách tổ chức cho học sinh thực hành vận dụng kiến thức địa lí 6 bằng thực nghiệm tại địa phương”
 Hình3. Học sinh học cách xác định phương hướng dựa vào Mặt Trời.
(Khi dựa vào hướng Mặt Trời xác định được các hướng rồi thì các em có thể sử 
dụng la bàn để đối chiếu lại xem kết quả có đúng hay không).
2.3. Tìm hiểu tình hình thời tiết tại thời điểm thực nghiệm: 
 - Đo nhiệt độ: Dụng cụ sử dụng: nhiệt kế . Giáo viên hướng dẫn học sinh cách 
đọc nhiệt kế. Yêu cầu học sinh nhắc lại cách đo nhiệt độ không khí. Học sinh tiến 
hành thực nghiệm với dụng cụ:
 Hình 4. Học sinh đọc nhiệt kế.
 - Quan sát trực tiếp các yếu tố khác của thời tiết tại địa phương như: Gió, 
mây...kết hợp với kết quả nhiệt độ đo được, học sinh cần đánh giá về tình hình thời 
tiết tại địa phương, có thể thử dự đoán thời tiết trong ngày hôm đó, tại thời điểm 
này thời tiết ở địa phương ta đang gặp phải khó khăn gì?...
 2.4. Tìm hiểu đặc điểm thổ nhưỡng của địa phương: 
 - Giáo viên cho học sinh quan sát trong khuôn viên nhà trường hoặc nơi thực 
nghiệm xác định loại đất chính ở địa phương, các em cần ghi chép lại về màu sắc, 
kết cấu của đất.... Sau đó giáo viên hướng dẫn các em xác định 2 vị trí có sự khác 
biệt về lớp đất trên bề mặt và cho học sinh tạo 2 hố đất nhỏ để quan sát, so sánh về 
lớp đất trên cùng của tầng đất (màu sắc, kết cấu của đất ...)
 + Một vị trí dưới tán cây lớn: H5. Học sinh quan sát các tầng đất trên cùng 
của lớp đất dưới tán cây: 
Phạm Thị Kim Yến Trang 9 “Cách tổ chức cho học sinh thực hành vận dụng kiến thức địa lí 6 bằng thực nghiệm tại địa phương”
- Để quan sát được địa hình tại địa phương, giáo viên có thể tận dụng các phòng lầu 
của nhà trường và cho học sinh quan sát quy mô rộng, xem địa phương ta có những 
dạng địa hình nào?, nơi em đang đứng địa hình như thế nào?....
2.6. Đánh giá về đặc điểm sinh vật ở địa phương: 
- Kết hợp quan sát địa hình, giáo viên yêu cầu học sinh quan sát và đánh giá về lớp 
phủ thực vật ở các dạng địa hình đó, kể tên các loài động, thực vật ở địa phương mà 
em biết. Phần này, giáo viên có thể yêu cầu học sinh chuẩn bị trước một số loại 
nông sản chủ yếu ở địa phương và cho học sinh đánh giá về điều kiện phát triển 
của các loại nông sản chủ yếu đó.
 H7. Sưu tầm nông sản ở địa phương : 
 cây công nghiệp, cây ăn quả, cây lương 
 thực 
 Thời gian tiến hành thực nghiệm khoảng 60’, sau khi học sinh đã có được kết 
quả của các hoạt động mà các em tiến hành, giáo viên cho học sinh tập trung làm 
việc theo nhóm trong phòng học, xử lí những số liệu đo đạc được, thảo luận các kết 
quả mà giáo viên yêu cầu, thống nhất đáp án và giải pháp thực hiện. Đánh giá về 
hiệu quả buổi thực nghiệm.
Phạm Thị Kim Yến Trang 11 “Cách tổ chức cho học sinh thực hành vận dụng kiến thức địa lí 6 bằng thực nghiệm tại địa phương”
IV. Tính mới của giải pháp: 
 Với những hình thức dạy học chương trình địa lí 6 của những năm học trước, 
việc học sinh nắm vững kiến thức lí thuyết để làm bài kiểm tra vẫn đạt kết quả cao, 
nhưng khi vận dụng vào thực tế thì nhiều em còn bỡ ngỡ, loay hoay với việc sử 
dụng dụng cụ trực quan hay tìm ra giải pháp cho các vấn đề xảy ra trong thực tế. 
Sau khi tiến hành, phương pháp này khác biệt ở chỗ:
 - Học sinh được trực tiếp sử dụng các dụng cụ trực quan để đo đạc và khẳng 
định một số nội dung đã học trên lớp.
 - Các em được trải nghiêm, tiếp cận trực tiếp các vấn đề một cách khoa học 
hơn.
 - Có cái nhìn tổng quan hơn về tự nhiên của địa phương và biết cách đánh giá 
ảnh hưởng của tự nhiên đối vơi phát triển kinh tế.
 - Phương pháp làm việc nhóm có hiệu quả hơn khi các em phân chia nhiệm vụ 
và phối hợp thực hiện.
 Tổ chức hoạt động thực nghiệm cho học sinh lớp 6 là con đường ngắn nhất 
thực hiện mục tiêu “học đi đôi với hành”. Học sinh nắm lí thuyết trên lớp có thể 
vận dụng để giải quyết các vấn đề ngoài thực tiễn. Qua hoạt động trải nghiệm đã 
được tiến hành tại đơn vị, tôi nhận thấy đây là phương pháp có hiệu quả giúp học 
Phạm Thị Kim Yến Trang 13 “Cách tổ chức cho học sinh thực hành vận dụng kiến thức địa lí 6 bằng thực nghiệm tại địa phương”
 Việc áp dụng hình thức tổ chức như trên sẽ thực sự mang lại hiệu quả trong 
 công tác giảng dạy đặc biệt là nội dung chương trình địa lí 6. Tuy nhiên muốn tổ 
 chức tốt, giáo viên cần có sự chuẩn bị kĩ lưỡng về địa điểm tiến hành, dụng cụ, các 
 hình thức tổ chức và định hướng cho học sinh tham gia. 
 II. Kiến nghị:
 - Đối với giáo viên bộ môn: Cần có định hướng xây dựng kế hoạch thực hiện 
 ngay từ đầu năm học, kết thúc mỗi chương, bài có thể cho học sinh tiếp cận dần 
 phương thức hoạt động thực nghiệm với các dụng cụ có sẵn trong thiết bị của nhà 
 trường.
 - Đối với nhà trường: Cần trang bị đầy đủ các loại đồ dùng, dụng cụ thực 
 hành, thí nghiêm đối với bộ môn, có thể xây dựng vườn thực nghiệm nếu có điều 
 kiện, giúp học sinh và giáo viên hoàn thành tốt hơn nội dung học tập bộ môn.
 Trên đây là sáng kiến kinh nghiệm của tôi về việc tổ chức hoạt động thực hành 
vận dụng kiến thức địa lí 6 qua thực nghiệm tại địa phương . Kính mong được sự 
đóng góp ý kiến của các đồng chí, đồng nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn và 
mang lại hiệu quả cao hơn trong hoạt động giáo dục.
 Tôi xin chân thành cảm ơn!
 Người viết 
 Phạm Thị Kim Yến
 Phạm Thị Kim Yến Trang 15