Sáng kiến kinh nghiệm Các giải pháp nâng cao năng lực công tác chủ nhiệm lớp tại trường THPT Diễn Châu 5

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
 TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 5
 SANG KIẾN KINH NGHIỆM
CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CÔNG TÁC
CHỦ NHIỆM LỚP TẠI TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 
 5
 Thuộc lĩnh vực: Chủ nhiệm
 • • •
 Người thực hiện: Phan Thị Thu Hương
 Năm thực hiện: 2022
 Số điện thoại: 0912 741 530
 Email: [email protected]
 Diễn Châu, tháng 4 năm 2022 phổ thông trong giai đoạn hiện nay. Do đó, hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh 
không thể xem nhẹ. Nếu làm đúng, làm tốt, quy trình giáo dục đạo đức phù hợp với 
quy luật nhận thức sẽ giúp cho học sinh ý thức và điều chỉnh hành vi của mình, điều 
chỉnh các mối quan hệ... Tất cả các yếu tố đó sẽ góp phần hình thành nhân cách tốt 
cho học sinh, chúng ta sẽ có sản phẩm đầu ra tốt.
 Để đạt được mục tiêu đặt ra thì người giáo viên có vai trò hết sức quan trọng, 
là gốc rễ của đổi mới, góp phần quyết định chất lượng giáo dục và đào tạo. Khi đó, 
nhiệm vụ người giáo viên ngoài quy định tại Điều 27 của Điều lệ trường phổ thông 
được ban hành theo Thông tư số 32/2020/TT-BGDĐT ngày 15/9/2020 của Bộ trưởng 
Bộ Giáo dục và Đào tạo, còn phải tổ chức, hướng dẫn nhiều hoạt động giáo dục cho 
học sinh, tạo môi trường học tập thân thiện và những tình huống có vấn đề khuyến 
khích học sinh tích cực tham gia vào các hoạt động học tập, tự phát huy năng lực, 
nguyện vọng của bản thân, rèn luyện thói quen và năng lực tự học, phát huy tiềm 
năng và những kiến thức, kỹ năng đã tích lũy được để phát triển. Muốn vậy, mỗi giáo 
viên đều phải là những nhà giáo dục chứ không phải những “thợ dạy” hay những 
“thợ dạy biết phê học bạ” của một số không nhỏ giáo viên bộ môn, giáo viên chủ 
nhiệm hiện nay.
 Trong những năm gần đây, công tác bồi dưỡng giáo viên đã được ngành giáo 
dục đào tạo quan tâm, triển khai tổ chức thực hiện. Tuy vậy, việc đổi mới trong giáo 
viên còn chậm, chủ yếu vẫn đang thực hiện theo phương pháp cũ, nặng về truyền thụ 
kiến thức lý thuyết, nhẹ thực hành. Hình thức tổ chức giáo dục chủ yếu là dạy học 
trên lớp, việc tổ chức các hoạt động xã hội, hoạt động trải nghiệm cho học sinh còn 
nhiều hạn chế. Chất lượng giáo dục thiếu gắn kết với nghiên cứu khoa học, sản xuất, 
kinh doanh và nhu cầu của thị trường lao động. Phương pháp giáo dục, việc thi, kiểm 
tra và đánh giá kết quả còn lạc hậu, chưa thực chất. Việc giáo dục đạo đức, lối sống, 
hình thành nhân cách cho học sinh thực hiện chưa đồng bộ, chưa được một số giáo 
viên quan tâm đúng mức. Đặc biệt là hoạt động của đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp, 
lực lượng có vai trò quan trọng quyết định chất lượng học tập và tu dưỡng của học 
sinh trong một lớp học chưa thật sự hiệu quả, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra của 
giáo dục trong giai đoạn hiện nay. Vì vậy, việc thực hiện công tác bồi dưỡng giáo 
viên nói chung, giáo viên làm công tác chủ nhiệm nói riêng là nhiệm vụ hết sức quan 
trọng, cần thiết và cấp bách của các nhà trường.
 Với những lý do nêu trên, tôi đã lựa chọn nghiên cứu đề tài: Các giải pháp 
nâng cao năng lực công tác chủ nhiệm lớp tại trường THPT Diễn Châu 5.
 II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
 Qua kinh nghiệm thực tế giảng dạy, qua quá trình làm công tác quản lý ở 
trường THPT, với những kiến thức về lý luận đã được học tập, nghiên cứu, thảo luận 
tại các hội thảo về quản lý giáo dục, nhằm khẳng định vai trò của đội ngũ giáo trước thế hệ trẻ và toàn xã hội. Hiệu quả và sản phẩm lao động sư phạm là nhân cách 
phát triển toàn diện của học sinh, đạt mục tiêu phát triển của nhà trường.
 Để đáp ứng nhu cầu này đòi hỏi đội ngũ giáo viên trong nhà trường phải 
thường xuyên học tập, bồi dưỡng, rèn luyện, từ đó mới có đủ khả năng thực hiện sứ 
mệnh của mình, mới xứng đáng là nguyên khí của một trường học.
 Với tính chất đặc thù trong lao động sư phạm của người giáo viên được nêu ở 
trên, người cán bộ quản lý trường học cần phải hiểu đúng tầm quan trọng của công 
tác xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, trong đó có đội ngũ giáo viên 
chủ nhiệm. Đó là vấn đề sống còn quyết định chất lượng giáo dục của nhà trường.
 2. Cơ sở thực tiễn
 Thực trạng giáo dục đào tạo nước ta trong thời gian qua tuy đã thu được nhiều 
thành tựu đáng kể, đã có bước phát triển mới, góp phần chuẩn bị tiền đề cho những 
bước phát triển mạnh mẽ và vững chắc hơn của sự nghiệp giáo dục trong thế kỷ XXI, 
vì mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Vấn đề bức xúc nhất trong giáo 
dục nước ta hiện nay là chất lượng giáo dục toàn diện, nhất là giáo dục đại trà nhìn 
chung còn thấp so với mục tiêu giáo dục, với yêu cầu nhân lực phục vụ phát triển 
kinh tế, xã hội và với trình độ của các nước trong khu vực. Nội dung phương pháp 
dạy học chưa đáp ứng tốt yêu cầu chuẩn bị nhân lực cho công nghiệp hoá rút ngắn 
và trình độ chưa theo kịp sự phát triển khoa học công nghệ hiện đại. Một bộ phận 
giáo viên tuy đã đạt chuẩn trình độ đào tạo song chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo 
dục. Hiệu quả giáo dục đào tạo còn thấp, thiếu và yếu các kỹ năng, cơ cấu đào tạo 
nhân lực về trình độ ngành, nghề, vùng miền không hợp lý.
 3. Cơ sở pháp lý
 Nghị quyết và Chỉ thị của Đảng về giáo dục đều nêu quan điểm: “Giáo dục 
đào tạo là quốc sách hàng đầu”, trong đó: “Khâu then chốt để thực hiện chiến lược 
phát triển giáo dục là phải đặc biệt chăm lo đào tạo, bồi dưỡng và tiêu chuẩn hoá đội 
ngũ giáo viên cũng như cán bộ quản lý giáo dục về chính trị, tư tưởng, đạo đức và 
nâng cao năng lực chuyên môn”.
 Xuất phát từ những cơ sở trên, để đáp ứng yêu cầu, mục tiêu giáo dục và đào 
tạo trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, việc xây dựng để nâng cao 
chất lượng đội ngũ nhà giáo nói chung, giáo viên chủ nhiệm lớp nói riêng là một đòi 
hỏi hết sức cấp bách và tất yếu.
 4. Một số khái niệm
 4.1. Khái niệm giáo viên chủ nhiệm
 Từ điển tiếng Việt cũng như các tài liệu khác cho đến nay chưa hề có khái 
niệm về giáo viên chủ nhiệm. Đã có một vài tài liệu đưa ra cách hiểu về thuật ngữ 
này ở các phương diện khác nhau nhưng đều thống nhất cho rằng: “Giáo viên chủ 5 5. Vai trò của giáo viên chủ nhiệm ở trường THPT
 5.1. Thay mặt nhà trường quản lí một lớp học
 Giáo viên chủ nhiệm lớp do hiệu trưởng phân công và thay mặt nhà trường để 
quản lí và tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh ở một lớp học.
 Vai trò quản lí của giáo viên chủ nhiệm lớp thể hiện trong việc xây dựng và tổ 
chức thực hiện các kế hoạch giáo dục, đôn đốc, kiểm tra và đánh giá kết quả học tập 
và tu dưỡng của học sinh trong lớp.
 Giáo viên chủ nhiệm phải trả lời các câu hỏi về chất lượng học tập và hạnh 
kiểm của học sinh trong lớp trước hiệu trưởng, trước Hội đồng sư phạm nhà trường 
và trước phụ huynh học sinh của lớp khi tổng kết năm học.
 5.2. Người xây dựng tập thể học sinh thành một khối đoàn kết
 Giáo viên chủ nhiệm lớp là “linh hồn” của một lớp học. Bằng các biện pháp 
tổ chức, giáo dục, bằng sự gương mẫu và quan hệ tình cảm, giáo viên chủ nhiệm xây 
dựng khối đoàn kết trong tập thể, dìu dắt học sinh như con em mình trưởng thành 
theo từng năm tháng.
 Học sinh kính yêu giáo viên chủ nhiệm như cha mẹ mình, đoàn kết thân ái với 
bạn bè như anh em ruột thịt, lớp học sẽ trở thành một tập thể vững mạnh. Tình cảm 
của lớp càng bền chặt, tinh thần trách nhiệm và uy tín của giáo viên chủ nhiệm càng 
cao thì chất lượng giáo dục càng tốt.
 Rất nhiều giáo viên cùng giảng dạy trong một lớp, nhưng giáo viên chủ nhiệm 
bao giờ cũng để lại những ấn tượng sâu sắc đối với từng học sinh trong suốt cuộc đời 
họ.
 5.3. Người tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh trong lớp
 Vai trò tổ chức của giáo viên chủ nhiệm thể hiện trong việc thành lập bộ máy 
tự quản của lớp, phân công trách nhiệm cho từng cá nhân, các tổ, nhóm, đồng thời tổ 
chức thực hiện các mặt hoạt động theo kế hoạch giáo dục được xây dựng hàng năm.
 Các hoạt động của lớp được tổ chức đa dạng và toàn diện, giáo viên chủ nhiệm 
lớp quán xuyến tất cả các hoạt động một cách cụ thể, chặt chẽ.
 Các phong trào thi đua học tập đi vào thực chất, các cuộc sinh hoạt các đoàn 
thể có nội dung hấp dẫn học sinh, phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao 
được tiến hành thường xuyên... Chất lượng học tập và tu dưỡng đạo đức của học sinh 
phụ thuộc rất nhiều vào trật tự, kỉ luật, vào tinh thần đoàn kết và truyền thống của tập 
thể lớp cũng như các hoạt động đa dạng của lớp.
 5.4. Cố vấn đắc lực cho các đoàn thể của học sinh trong lớp - Nghiên cứu tình hình chung của lớp như bầu không khí tâm lí, thực trạng 
học tập, tu dưỡng đạo đức, tinh thần đoàn kết, phong trào thi đua, truyền thống, ưu 
điểm, nhược điểm, điểm mạnh, điểm yếu của lớp...
 Tất cả những tài liệu đó sẽ rất hữu ích giúp cho giáo viên chủ nhiệm lớp trong 
việc xây dựng kế hoạch và tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh một cách có hiệu 
quả.
 6.2. Xây dựng bộ máy tổ chức tự quản của lớp
 Ngay sau khi nhận được công tác, giáo viên chủ nhiệm cần suy nghĩ ngay đến 
việc tổ chức bộ máy tự quản cho lớp, dựa trên nghiên cứu hồ sơ, học bạ và quan sát 
thực tiễn, chỉ định một ban cán sự lâm thời.
 Phân lớp thành các tổ học sinh có cơ cấu học sinh nam, nữ, trình độ học tập 
tương đối đồng đều. Phân công trách nhiệm cho ban cán sự và các tổ trưởng để quản 
lí học sinh và bắt đầu tổ chức các hoạt động chung.
 Chậm nhất một tháng cho lớp bầu ra ban cán sự và các tổ trưởng chính thức. 
Ban cán sự lớp phải là những học sinh thỏa mãn các yêu cầu sau đây:
 - Có học lực từ loại khá trở lên, có tư cách đạo đức tốt.
 - Nhiệt tình, tích cực tham gia vào các hoạt động tập thể.
 - Có năng khiếu văn nghệ, thể dục, thể thao...
 - Biết quản lí tập thể.
 - Có tinh thần gương mẫu, được đa số học sinh bầu chọn.
 Giáo viên chủ nhiệm trở thành cố vấn về phương pháp công tác cho ban cán 
sự lớp, cần phát huy vai trò tự quản và tinh thần sáng tạo của các em. Giáo viên chủ 
nhiệm lớp luôn ủng hộ những sáng kiến của ban cán sự và tất cả học sinh, chỉ đạo 
thực hiện để các sáng kiến đó trở thành hữu ích.
 Công tác tổ chức của lớp là một công việc quan trọng, ban cán sự như thế nào 
thì lớp sẽ phát triển theo chiều hướng đó. Ban cán sự tốt là chỗ dựa vững chắc cho 
giáo viên chủ nhiệm trong các hoạt động giáo dục học sinh.
 6.3. Thiết lập tốt các mối quan hệ trong tập thể
 Tập thể là một tập hợp đông người với nhiều mối quan hệ, khi tập thể đã hình 
thành những mối quan hệ tốt đẹp, bền vững thì lúc đó tập thể sẽ vững mạnh. Vì vậy, 
để xây dựng tập thể phải thiết lập các mối quan hệ tình cảm, quan hệ chức năng và 
kỉ luật tập thể.
 Quan hệ tình cảm là quan hệ bạn bè đoàn kết thân ái tương trợ, động viên 
khích lệ nhau trong học tập, tu dưỡng và cả những mối quan hệ tình cảm khác. Các 
mối quan hệ này nảy sinh trong hoạt động, giao tiếp và nó tạo thành động lực thúc 
đẩy sự phát triển của tập thể và giáo dục từng thành viên. Quan hệ tình cảm tốt đẹp, 
sự đoàn kết thống nhất giữa các thành viên có ý nghĩa cực kì to lớn đối với việc xây 
dựng tập thể. Trong tập thể thường có hai loại nhóm: nhóm chính thức Ở lứa tuổi học sinh phổ thông các em rất thích tham gia vào hoạt động văn 
hóa, văn nghệ, thể dục thể thao... Vì vậy, giáo viên chủ nhiệm cần tổ chức các hoạt 
động này một cách thường xuyên, có hiệu quả cho học sinh trong lớp.
 Trong quá trình tổ chức các hoạt động của học sinh trong lớp, giáo viên chủ 
nhiệm lớp phải thực hiện các nguyên tắc cơ bản sau đây:
 - Phải tạo ra hứng thú, tính chủ động, tích cực, có ý thức của học sinh.
 - Các hoạt động phù hợp với lứa tuổi, năng lực và sở trường của học sinh.
 - Đảm bảo an toàn tuyệt đối, không làm ảnh hưởng đến sức khỏe và học tập 
của học sinh.
 - Các hoạt động càng đa dạng phong phú, học sinh càng tích cực tham gia, đó 
là cơ hội để các em phấn đấu và trưởng thành.
 6.5. Phối hợp với giáo viên bộ môn và các lực lượng giáo dục khác để giáo 
dục học sinh
 Giáo dục là quá trình có tính xã hội, do đó có nhiều lực lượng tham gia. Mỗi 
lực lượng giáo dục đều có những vai trò và chức năng riêng, giáo viên chủ nhiệm cần 
khai thác thế mạnh của các lực lượng đó, chủ động phối hợp tổ chức giáo dục học 
sinh có kết quả nhất.
 6.5.1. Phối hợp chặt chẽ với các giáo viên bộ môn
 Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, giáo viên chủ nhiệm cần phối hợp chặt 
chẽ với giáo viên bộ môn của lớp nhằm:
 - Xây dựng và thực hiện kế hoạch giáo dục;
 - Xây dựng và thực hiện kế hoạch bồi dưỡng học sinh giỏi, giúp đỡ học sinh 
yếu, học sinh có hoàn cảnh khó khăn, tổ chức các hình thức học tập ngoại khóa, trao 
đổi về phương pháp học tập.;
 - Xây dựng và thực hiện kế hoạch kiểm tra, đánh giá kết quả học tập và hạnh 
kiểm của học sinh, nhận xét, ghi học bạ.
 Giáo viên chủ nhiệm lớp cần thường xuyên trao đổi với giáo viên bộ môn để 
biết tình hình học tập hàng ngày của lớp, để có những biện pháp giáo dục kịp thời. 
Thường xuyên rút kinh nghiệm về nội dung và phương pháp giảng dạy, giáo dục cho 
phù hợp với học sinh của lớp.
 6.5.2. Phối hợp với chi đoàn thanh niên
 Giáo viên chủ nhiệm vừa là người tổ chức, hướng dẫn, vừa là người phối hợp 
với chi đoàn thanh niên của lớp để triển khai có hiệu quả các hoạt động và các phong 
trào thanh niên của lớp, của Đoàn cấp trên. Cụ thể:
 - Giáo viên chủ nhiệm chủ động đưa ra kế hoạch phối hợp công tác của cả 
năm học, kế hoạch công tác học kì, hàng tháng, hàng tuần.