Sáng kiến kinh nghiệm Bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán cấp THCS

 “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán cấp THCS”
 Năm học 2018 - 2019
Trường THCS Buôn Trấp 1 Năm học 2018 - 2019 “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán cấp THCS”
 - Định hướng cho học sinh cách tự học, tự nghiên cứu, tự tìm tòi, tự đánh 
giá,.. biết cách phân loại toán theo chuyên đề từ đó kích thích niềm đam mê môn 
học. 
 - Giáo viên đánh giá, phân loại học sinh và rút thêm những kinh nghiệm 
sau những bài kiểm tra đánh giá từ đó có hướng khắc phục những tồn tại đơn vị 
kiến thức nhỏ từ mỗi cá nhân học sinh.
 Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 I. Cơ sở lí luận của vấn đề: 
 Đào tạo, bồi dưỡng nhân tài là nhiệm vụ trọng tâm của toàn xã hội, cùng 
với khoa hoc công nghệ, Giáo dục và Đào tạo là quốc sách hàng đầu. Trong đó 
công tác "Bồi dưỡng học sinh giỏi" là tạo nền móng cho chiến lược phát triển 
đất nước. Đặc biệt là trong công cuộc đổi mới hiện nay, đẩy mạnh và ứng dụng 
công nghệ thông tin vào giảng dạy và để có học sinh giỏi đạt kết quả cao trong 
các kỳ thi do nhiều yếu tố: Tố chất học sinh, sự quan tâm của gia đình, nhà 
trường và xã hội, ý thức học tập của học sinh khi được bồi dưỡng. Chính vì vậy 
vấn đề bồi dưỡng học sinh đang được các cấp giáo dục và phụ huynh học sinh 
hết sức quan tâm. Mỗi học sinh năng khiếu vượt trội không những là niềm tự 
hào của cha mẹ, thầy cô mà là niềm tự hào của cộng đồng xã hội.
 Hàng năm được sự quan tâm các cấp lãnh đạo huyện nhà nên cuộc thi học 
sinh giỏi bộ môn Toán cấp THCS được diễn ra ngay từ lớp 6 chính vì thế công 
tác "Bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán cấp THCS" là công việc thường xuyên 
trong năm của giáo viên dạy bộ môn Toán nhất là giáo viên được phân công làm 
công tác bồi dưỡng học sinh giỏi trong đó có tôi. Qua nhiều năm làm công tác 
ôn và bồi dưỡng học sinh giỏi tôi đúc rút ra “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng 
học sinh giỏi môn Toán cấp THCS” cần có:
 Thứ nhất: Giáo viên cần phải phát hiện và chọn đội tuyển ôn HSG;
 Thứ hai: Giáo viên cần xây dựng hệ thống chương trình bồi dưỡng;
 Thức ba: Tổ chức dạy và học theo chuyên đề;
 Thứ tư: Kiểm tra đánh giá, chọn lọc học sinh giỏi tham gia thi;
 Thứ năm: Phối hợp giữa Nhà trường, phụ huynh, học sinh.
 II. Thực trạng vấn đề: 
 Trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi giáo viên thường gặp những hạn 
chế về kết quả, điều đó xuất phát từ những nguyên nhân chủ yếu như sau:
 + Chưa phối hợp nhịp nhàng giữa gia đình và nhà trường trong việc phân 
luồng đối tượng học sinh có cùng sở trường Toán học vào cùng lớp học (lớp 
chọn của khối).
 + Chưa khai thác hết đối tượng học sinh học tốt môn Toán để lựa chọn đội 
tuyển bồi dưỡng ngay từ những năm đầu (lớp 6) vì những năm học trước học 
Trường THCS Buôn Trấp 3 Năm học 2018 - 2019 “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán cấp THCS”
 Qua bảng thống kê cho thấy năm học: 2013-2014; 2014-2015, 2015-2016 
số học sinh lên lớp 8 và lớp 9 giảm dần đi.
 III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề: 
 III.1. Phát hiện và chọn học sinh giỏi:
 Là một khâu rất quan trọng làm công tác bồi dưỡng cần phát hiện và chọn 
học sinh giỏi phải kịp thời ngay từ cuối năm học để kịp thời định hướng cho học 
sinh giỏi năm học tiếp theo: 
 + Ngoài những học sinh có các thành tích đã đạt ở các năm học trước, các 
kỳ thi học sinh giỏi, giáo viên còn phát hiện lựa chọn thêm học sinh có tư duy 
tốt và chuyên cần vì học sinh có thể thay đổi ở độ tuổi, cấp học. 
 + Tìm hiểu học sinh qua giáo viên trực tiếp giảng dạy trên lớp năm trước 
và phụ huynh để có hướng khắc phục những tồn tại từ phía học sinh như:
 - HS có sở trường môn Đại số nhưng chưa tốt phần Hình học hay ngược 
lại;
 - HS thường thay đổi tâm sinh lý ở độ tuổi cấp THCS, hoàn cảnh gia đình. 
để có hướng khắc phục sớm tránh mất thời gian để ôn. 
 + Đối với học sinh giỏi toán khối 6 giáo viên bồi dưỡng cần xác định mất 
thời gian nhiều hơn để: 
 - Tìm hiểu HS thông qua Hội đồng nghiệm thu cấp Tiểu học (nhiều 
trường);
 (Hội đồng nghiệm thu trường TH. Phan Bội Châu - THCS Buôn Trấp năm học 2017-2018)
 - Số lượng tham gia để thi và tuyển chọn ban đầu nhiều hơn;
 + Dựa vào kết quả của quá trình học, qua những lần kiểm tra đánh giá, kỳ 
thi học sinh giỏi trong toàn trường (được tổ chức đúng qui định và nghiêm túc) 
Trường THCS Buôn Trấp 5 Năm học 2018 - 2019 “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán cấp THCS”
 - Trưởng nhóm: Điều hành chung phân công vệ sinh lớp học, chuyển tải 
nội dung đến thành viên.
 - Thư ký nhóm: Ghi lại nhật ký buổi ôn theo chủ đề, điểm danh độ 
chuyên cần, theo dõi bảng ghi điểm chung sau mỗi lần thi đua, kiểm tra cùng 
tổng hợp với giáo viên bồi dưỡng.
 III.2.2. Chuyên đề ôn theo khối: 
 Ngay từ đầu năm giáo viên cần xây dựng cho mình một khung chương 
trình bồi dưỡng theo khối và tất cả các em được lưu lại chương trình ôn ngay 
trang đầu của cuốn vở:
 III.2.2.1/ Toán 6
 PHẦN SỐ HỌC
 Chuyên đề 1: Các bài toán về lũy thừa
 Dạng 1: Tìm thành phần chưa biết của lũy thừa
 Dạng 2: Tìm chữ số tận cùng của lũy thừa
 Dạng 3: So sánh 2 lũy thừa
 Dạng 4: Tìm giá trị của biểu thức
 Dạng 5: Chứng minh số là chính phương và số không là chính phương.
 Chuyên đề 2: Các bài toán liên quan đến dãy số viết theo quy luật.
 Dạng 1: Tìm số hạng thứ n của dãy.
 Dạng 2: Tính tổng các số hạng của dãy.
 Dạng 3: Đếm số
 Chuyên đề 3: Các bài toán liên quan đến phép chia hết, phép chia có dư 
 trong tập hợp Z.
 Dạng 1: Bài toán sử dụng dấu hiệu chia hết.
 Dạng 2: Bài toán sử dụng tính chất chia hết.
 Dạng 3: Bài toán tìm số dư trong phép chia.
 Dạng 4: Chứng minh 1 biểu thức là một số nguyên.
 Chuyyên đề 4: Số nguyên tố - hợp số.
 Dạng 1: Chứng minh về số nguyên tố
 Dạng 2: Tìm số nguyên tố thỏa mãn điều kiện cho trước.
 Dạng 3: Nhận biết số nguyên tố.
 Dạng 4: Chứng minh 1 biểu thức là một số nguyên.
 Chuyên đề 5: Ước chung – Bội chung.
 Dạng 1: Tìm 2 số khi biết ƯCLN và BCNN của chúng.
 Dạng 2: Bài toán tìm ƯCLN sử dụng thuật toán Ơclit.
 Dạng 3: Bài toán chứng minh 2 số nguyên tố cùng nhau.
 Dạng 4: Bài toán có liên quan đến ƯCLN và BCNN.
 Chuyên đề 6: So sánh hai biểu thức.
 Chuyên đề 7: Các dạng toán về phân số.
 Dạng 1: So sánh phân số
 Dạng 2: Tính tổng của dãy các phân số viết theo quy luật
Trường THCS Buôn Trấp 7 Năm học 2018 - 2019 “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán cấp THCS”
 Dạng 4. Bài tập vận dụng định lý Pi ta go;
 Chuyên đề 3. Các đường đồng quy trong tam giác.
 Dạng 1: Chứng minh các đường thẳng đồng quy;
 Dạng 2: Chứng minh các hệ thức;
 III.2.2.3/ TOÁN 8
 PHẦN ĐẠI SỐ
 Chuyên đề 1: Phân tích đa thức thành nhân tử.
 Dạng 1: Phương pháp tách một hạng tử thành nhiều hạng tử.
 Dạng 2: Phương pháp thêm bớt cùng một hạng tử.
 Dạng 3: Phương pháp đặt ẩn phụ
 Dạng 4: Phương pháp hệ số bất định
 Chuyên đề 2: Tính chia hết đối với một đa thức.
 Dạng 1: Tìm dư của phép chia mà không thực hiện phép chia
 Dạng 2: Chứng minh một đa thức chia hết cho một đa thức khác.
 Dạng 3: Tìm hệ số của đa thức
 Chuyên đề 3: Biểu thức hưũ tỉ.
 Dạng 1: Các bài toán tìm cực trị của biểu thức
 Dạng 2: Rút gọn biểu thức, tính giá trị của biểu thức
 Dạng 3: Chứng minh đẳng thức
 Chuyên đề 4: Phương trình.
 Dạng 1: Một số bài toán về phương trình bậc nhất một ẩn – phương trình tích
 Dạng 2: Một số bài toán về phương trình chứa ẩn ở mẫu
 Dạng 3: Giải bài toán bằng cách lập phương trình
 Dạng 4: Phương trình chứa dấu giá trị tuyệt đối
 Dạng 5: Phương trình nghiệm nguyên
 Chuyên đề 5: Chứng minh bất đẳng thức.
 Dạng 1: Phương pháp biến đổi tương đương
 Dạng 2: Phương pháp phản chứng
 Dạng 3: Phương pháp xét các khoảng giá trị của biến
 Dạng 4: Phương pháp quy nạp toán học
 Dạng 5: Sử dụng các bất đẳng thức
 PHẦN HÌNH HỌC
 Chuyên đề 1: Tứ giác
 Dạng 1: Nhận biết các tứ giác
 Dạng 2: Tìm điều kiện để môt hình trở thành hình chữ nhật, hình vuông, hình 
 thoi .
 Chuyên đề 2: Quỹ tích, Dựng hình.
 Dạng 1: Các bài toán về đối xứng trục, đối xứng tâm
 Dạng 2: Dựng hình
 Chuyên đề 3: Các bài toán về định lí Ta Lét.
Trường THCS Buôn Trấp 9 Năm học 2018 - 2019 “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán cấp THCS”
 một trong các điều kiện:
 2 2 1 1
 a, x1 +  x2 =  b, x1 + x2 = k c, + = n
 x1 x2
 2 2 3 3
 d, x1 + x2 h e, x1 + x2 = t .....
 Dạng 8: So sánh nghiệm của phương trình bậc hai với một số
 Dạng 9: Điều kiện về nghiệm của một số phương trình quy về phương trình 
 bậc hai.
 Chuyên đề 3: Phương trình bậc cao.
 Dạng 1: Phương trình ax3 + bx2 + cx + d = 0
 Dạng 2: Phương trình (x + a)(x + b)(x + c)(x + d) = m
 Dạng 3: Phương trình (x + a)4 + (x + b)4 = c 
 Dạng 4: Phương trình đối xứng bậc chẵn: 
 2n 2n-1 n+1 n n-1 
 a0x + a1x + ...+ an-1x + anx + an-1x + ... + a1x + a0 = 0
 Dạng 5: Phương trình đối xứng bậc lẻ: 
 2n+1 2n n+1 n n-1 
 a0x + a1x + ...+ an-1x + anx + an-1x + ... + a1x + a0 = 0
 Chuyên đề 4: Phương trình vô tỉ
 Dạng 1: Phương trình: f (x) = g(x) 
 Dạng 2: Phương trình: f (x) + h(x) = g(x) 
 Dạng 3: Phương trình: f (x) + h(x) = g(x)
 Dạng 4: Phương trình: f (x) + h(x) = g(x) + k(x)
 Dạng 5: Phương trình: f (x) + h(x) + n f (x)h(x) = g(x)
 Chuyên đề 5: Hệ phương trình. 
 Dạng 1: - Giải bằng phương pháp thế
 Dạng 2: - Giải bằng phương pháp cộng đại số
 Dạng 3: - Giải bằng phương pháp đồ thị
 Dạng 4: - Giải bằng phương pháp đặt ẩn phụ 
 Dạng 5: - Giải bài toán bằng cách lập hệ phương trình
 Chuyên đề 6: Hàm số.
 Dạng 1: Cho (C) là đồ thị của hàm số y = f(x) và một điểm A(xA, yA). Hỏi (C) 
 có đi qua A hay không ?
 Dạng 2: Cho (C) và (L) theo thứ tự là đồ thị của các hàm số: y = f(x) và y = 
 g(x)
 Hãy khảo sát sự tương giao của hai đồ thị.
 Dạng 3: Lập phương trình của đường thẳng (d) đi qua điểm A(x A, yA) và có 
 hệ số góc bằng k.
 Dạng 4: Lập phương trình của đường thẳng (d) đi qua hai điểm: A(x A, yA) và 
 B(xB, yB)
 Dạng 5: Lập phương trình của đường thẳng (d) có hệ số góc k và tiếp xúc với 
 đường cong (C): y = f(x)
 Dạng 6: Lập phương trình của đường thẳng (d) đi qua điểm A(x A, yA) và tiếp 
 xúc với đường cong (C): y = f(x)
 Dạng 7: Quan hệ giữa Parabol y = ax2 và đường thẳng y = ax + b
Trường THCS Buôn Trấp 11 Năm học 2018 - 2019 “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán cấp THCS”
 III.3. Tổ chức dạy và học theo chuyên đề:
 III.3.1 Giáo viên chuẩn bị tài liệu cho mỗi chuyên đề: 
 CẤU TRÚC DẠY CHUYÊN ĐỀ NHƯ SAU :
 Phần 1 : Xác định mục tiêu cần đạt sau khi học song chuyên đề.
 Phần 2 : Xác định nội dung kiến thức trọng tâm của cả chuyên đề.
 Phần 3 : Các bài trong chuyên đề
 Bài 1: (tên)
 1. Lí thuyết
 2. Bài tập (nâng cao)
 3. Hướng dẫn giải các bài tập.
 Bài 2: (tên)
 1. Lí thuyết
 2. Bài tập (nâng cao)
 3. Hướng dẫn giải các bài tập.
 .
 Phần 4 : Xây dựng một số đề thi học sinh giỏi (ít nhất 3 đề).
 (Mẫu giáo án soạn theo cấu trúc chuyên đề)
 Tài liệu nghiên cứ từ: SGK, SBT, STK, nguồn Internet, tham khảo đồng 
nghiệp,.. và bám theo chuẩn kiến thức kỹ năng rèn kỹ năng học sinh trình bày
 + Giáo viên lưu lại có sửa đổi và bổ sung là công việc thường xuyên. 
 III.3.2. Dạy theo chuyên đề: (Khung chuyên đề trên)
 + Hệ thống câu hỏi từ dễ đến khó theo mỗi loại của chuyên đề; 
 + Quan tâm đến đối tượng "học sinh mới" bắt đầu "yêu Toán", tạo cảm 
giác thỏa mái hào hứng đến với các buổi học, động viên khích lệ các em từ 
những ưu điểm chung, riêng biệt, cách giải có độ sáng tạo,..
 + Liên kết móc nối các chuyên đề với nhau, thông qua các câu hỏi hay bài 
tập đánh giá sau mỗi buổi học. 
 + Có những đối tượng học sinh cần phải giao bài thêm, tăng cường ôn vì 
môt số lý do: Vắng nhiều ngày có lý do, chưa thật tự tin ở một loại toán (thường 
là học sinh mới chọn thêm) giúp cho các em tự tin hơn.
 + Giáo viên hướng dẫn, gửi bài, chữa bài cho học sinh học theo nhóm: 
 - Ngồi thảo luận theo nhóm trực tiếp trên lớp;
 - Nhóm Zalo, Messenger, trang violympic thi cùng thời điểm thống kê 
điểm và thời gian.
 + Hướng dẫn học sinh cách trình bày: Ngắn gọn- đầy đủ- chính xác, lập 
luận thì logic. Thường xuyên được ghi lưu ý sau mỗi dạng.
 + Giáo viên sau khi dạy xong chuyên đề đều ghi lại những rút kinh 
nghiệm:
Trường THCS Buôn Trấp 13 Năm học 2018 - 2019